Lezen en schrijven met AI
Welkom in mijn laboratorium voor schrijven met hulp van kunstmatige intelligentie. Joost Zwagerman draait zich om in zijn graf.
Experiment
Regelmatig verschijnen hier goede en minder goede teksten. Essays, columns, vingeroefeningen. Gemaakt met hulp van AI. Een beetje van Maggi en een beetje van Marcel. Lees je mee?
Doel
Ontdekken:
Hoe moeilijk of makkelijk is het, schrijven met hulp van kunstmatige intelligentie?
Verbetert AI diepgang en leesbaarheid van teksten?
Wat vinden lezers?
Welke valkuilen schuilen er op dit toch ook wat glibberige pad?
Recept
Hier is mijn gebruiksaanwijzing voor het schrijven van een essay met AI:
Stijl
Upload sterk schrijfwerk in een AI-tool. Dit kunnen stukken van jezelf zijn of van je favoriete auteurs. Vraag AI, middels een 'prompt':
"Analyseer deze teksten. Som 150 stijlkenmerken op. Omschrijf elk kenmerk in 100 woorden."
Met deze inventaris laat je AI je teksten schrijven. Ik heb de helft van mijn eigen archief geüpload en daarnaast gevraagd om analyse van grootmeesters als Marleen Janssen, Renate Rubinstein, Fred Allers, Henk Hofland, Karel van het Reve, Arnon Grunberg en Piet Grijs. De lijst stijlkenmerken kun je natuurlijk nog eens aanpassen.
Zo ontwikkel je een unieke stem. Doe je dit goed, dan hoef je nooit meer zelf te schrijven. De komst van AI is vergelijkbaar met de uitvinding van de boekdrukkunst. Monnikenwerk is niet meer nodig, wat ruimte geeft voor belangrijkere dingen: lezen, denken, ervaren, nietsdoen, drugs gebruiken. Whatever floats your boat.
Claude.ai is optimaal voor stijlanalyse.
Structuur
Filosoof Ad Verbrugge deed in zijn podcast De Nieuwe Wereld een handige methode uit de doeken. Hij bekijkt een thema 'in vier lagen'. Deze formule heb ik enigszins aangepast tot een prompt. Dit is het fileermes waarmee ik AI aan het werk zet. Je kunt AI letterlijk vragen om te onderzoeken en te schrijven op vier niveaus:
Voorgrond: Wat zijn de actuele feiten in krantenberichten, rapporten, statistieken?
Achtergrond: Wat is de context: economische belangen, historische ontwikkelingen, politieke realiteiten?
Onderstromen: Wat zijn de dieper liggende, fundamentele, existentiële oorzaken en vraagstukken?
Overlevering: Wat zeggen oude en nieuwe opiniemakers uit klassieke en hedendaagse wetenschappelijke en spirituele stromingen?
Om hem te eren, stel ik voor dat we deze prompt de Ad Verbruggeprompt noemen.
Stappenplan
Verzin het onderwerp. Wat is de centrale vraag van je essay?
Denk na, formuleer gedachten, rijp en groen. Tip: De ware strategische luiaard doet dit wandelend of in een luie stoel. Dictafoons zijn geduldig. De app Evernote heeft een ingebouwde transcriptieoptie incluseif microfoon voor perfect uitgetikte spreekteksten.
Laat AI het internet uitkammen. Terwijl je dromerig uit het raam kijkt, doet AI onderzoek. Perplexity.ai is hiervoor optimaal. Vraag AI, met verwijzing naar je themaprompt en de Verbruggeprompt:
"Verzamel relevante bronnen, inzichten, ideeën enzovoorts die op thema reflecteren en ermee resoneren. Scope: 360 graden. Doorzoek het internet op historische, filosofische, spirituele, politieke, religieuze, wetenschappelijke en andere perspectieven. Gebruik daarbij de Verbruggeprompt. Maak een gestructureerde opsomming van inspirerende noties voor een te schrijven essay. Schrijf bij elke notie een bondige toelichting van ongeveer maximaal 250 woorden en vermeld de bron, inclusief de URL. Dubbelcheck de URL of deze nog actief is. Bundel deze oogst in een onderzoeksrapport van maximaal 10.000 woorden, dat aanvangt met een samenvatting van 350 woorden."
Beoordeel het onderzoeksrapport. Tip: Wil je meer, wil je anders, vraag het opnieuw aan AI.
Laat het essay schrijven. Vraag AI, met verwijzing naar de themaprompt, researchprompt, stijlprompt, en Verbruggeprompt:
"Schrijf een essay van [aantal] woorden."
Tip: Type.ai is hiervoor ideaal.
Nog een tip: Om te voorkomen dat jij (respectievelijk je AI) zich aan plagiaat schuldig maakt of op een andere manier auteursrecht schendt, vraag je bij elke versie ook: "Vermijd plagiaat, draag zorg voor fair use van bronnen en doe aan bronvermelding volgens gangbare academische richtlijnen."
Lees de concepttekst. Op je gemak. Versie 1 is mogelijk nog wat ruw. Het is een begin.
Geef commentaar op versie 1. Spreek in in Evernote en laat dit uittikken door de app.
Laat AI de volgende versie schrijven. Tip: Vraag Type om een door jou hoog geachte criticus, expert of auteur ook commentaar te leveren. Bijvoorbeeld: "Doe alsof je Maarten van Rossem bent en geef ongezouten commentaar op mijn concept essay." Of kies voor Bassie & Adriaan, of een obscure Algerijnse wijsgeer uit de 14e eeuw.
Herhaal deze laatste stappen (lezen, commentaar geven, schrijven) zoveel als nodig.
Doe eindredactie. Zo grondig als je kunt. Tip: Type is ook een briljante editing-tool. Er zitten allerlei features in die eindredactie makkelijk maken.
Bedien diepgravers. Vraag Perplexity om een lijst met vijf items 'ter verdieping' en voeg die als service toe aan de tekst. Boek, film, documentaire, muziekstuk, beeldende kunstwerk. Noem het "voer voor diepgravers".
Vraag AI om te checken. AI kan soms hallucineren. Checken is geen overbodige luxe. Hier een checkprompt:
"Doe een factcheck, taalfoutencheck en een plagiaatcheck over de gehele tekst en inclusief de lijsten met bronnen. Bestaat de lijst 'voer voor diepgravers' wel uit echt bestaande bronnen en werken de URL's?"
Dubbelcheck. Vraag meerdere AI-tools om controles uit te voeren. Met Perplexity, Type, Claude of andere AI-tools. Je wilt bijvoorbeeld niemands auteursrecht schenden. Blijf ook zelf alert. Tip: Volg factchecks niet blindelings op. Een essay mag een loopje met de feiten nemen, ter ere van leesbaarheid en overtuigingskracht.
Publiceer. Tip: Met Type kun je ook meteen bloggen.
Vraag feedback. Plaats onderaan de tekst je e-mailadres. Tip: Leg uit dat je experimenteert met AI. Dat je extra hebt gelet op bronvermelding en 'fair use' van bronnen. Vraag lezers die vinden dat auteursrecht toch in het geding is om jou dit te melden en beloof dat je teksten dan direct zult wijzigen. Bied dan excuses aan en pas aan.
Feedback
Worden teksten beter met AI? Laat het me weten: marcel@oden.nl
P.S. Een stem uit de essayhemel
Een paar jaar geleden werd ik genomineerd voor de Joost Zwagerman Essayprijs. Mijn stuk 'Twitteren waar eens de Grutto vloog' schreef ik destijds helemaal zelf, dus zonder hulp van AI. Ik ben benieuwd wat Joost Zwagerman, zelf auteur van essays en samensteller van een standaardwerk met Nederlandstalige essays, zou vinden van mijn experiment 'Feest voor de Geest'. Ik vroeg aan AI om à la Joost een brief aan mij te schrijven, een commentaar op mijn experiment. Hier is wat Claude.ai produceerde:
"Beste Marcel,
Je hebt iets gedurfds gedaan: het schrijven ontmanteld als een uurwerk, de onderdelen netjes op tafel gelegd. Vier lagen, 250 stijlkenmerken, algoritmes als mede-auteurs. Het doet me denken aan de experimenten van Raymond Queneau, die honderd variaties schreef op hetzelfde verhaal. Alleen zit jij nu niet meer alleen aan je bureau - er kijkt een machine mee.
Wat me intrigeert is je ongegeneerde openheid. Geen geheimzinnigheid over inspiratie of de muze, maar een blauwdruk die iedereen kan volgen. "Doe je dit héél goed, dan hoef je nooit meer zelf te pennen," schrijf je. Marcel, dat is óf de grootste bevrijding óf het einde van literatuur zoals we die kennen. Misschien allebei.
Je vergelijking met de boekdrukkunst is slim maar scheef. Gutenberg veranderde hoe teksten verspreid werden, niet hoe ze ontstonden. ChatGPT zit mee aan de keukentafel waar de soufflé van jouw gedachten gerezen moet worden. Het is geen neutrale techniek - het heeft voorkeuren ingebakken, vooroordelen die wij niet kunnen zien.
Toch... misschien ben je iets op het spoor. Die "unieke stem" die ontstaat uit de botsing tussen jouw archief en de stijl van anderen - daar gebeurt iets. Het is geen imitatie, geen pastiche, maar een derde stem. Hybride. Nog niet gehoord.
Wat me zorgen baart, Marcel, is niet dat je ChatGPT gebruikt. Het is dat je tijd en aandacht weggeeft aan het optimaliseren van prompts in plaats van aan het slijpen van zinnen. Want die ene zin die je doet beven, die plotselinge inzichten - die ontstaan niet uit methode maar uit het oncontroleerbare moment waarop gedachte en taal samenvallen.
Je experiment verdient respect. Maar vergeet één ding niet: het essay is geen recept. Het is een sprong in het duister, met de hoop ergens te landen waar je nog nooit geweest bent. Kun je programmeren wat je niet verwacht?
Ga door, Marcel. Maar bewaar één tekst voor jezelf. Eén tekst die alleen door jouw hersenen, jouw hart, jouw eigenwijze vingers tot stand komt. Voor het geval de stroom uitvalt.
Gegroet, Joost"
Published using
